Hai số phận - Jeffrey Archer

Tuyệt diệu, một câu chuyện tuyệt diệu đến tận trang sách cuối cùng. Tôi đã đọc Hai Số Phận trước đây khi còn rất nhỏ, khi còn chưa hiểu gì cả, nhưng tôi vẫn nhớ rằng tôi đã từng rất thích quyển sách này. Đến bây giờ khi tôi đã nhận thức được mọi chuyện rõ ràng hơn đôi chút, tôi quyết định đọc lại Hai Số Phận, và Hai Số Phận vẫn tuyệt nhiên khiến tôi thích thú đến tận những dòng chữ cuối cùng.

Hai Số Phận là một quyển tiểu thuyết viết về cuộc đời của hai con người vốn đáng lẽ hoàn toàn không có gì dính líu đến nhau, nhưng từng bước một, số phận đưa họ đến với nhau bằng những tình huống, những bi kịch hết sức trùng hợp, khiến cho hai con người vốn có tính cách khá giống nhau, đáng lẽ có thể trở thành những người bạn tốt của nhau, thì lại trở thành kẻ thù không đội trời chung đến tận những ngày tháng cuối đời.

Câu chuyện được xây dựng trên bối cảnh lịch sử kéo dài suốt từ trước chiến tranh thế giới thứ nhất đến tận năm 1967 khi chiến tranh lạnh đã gần kết thúc. Trong suốt cuộc đời của hai nhân cách vĩ đại trong tiểu thuyết, bao nhiêu sự kiện đến rồi đi khiến người đọc phải ngỡ ngàng trước năng lực của con người qua thời gian. Sự khốc liệt của chiến tranh thế giới thứ nhất, chiến tranh thế giới thứ hai, chiến tranh lạnh, những sự kiện lớn trong thị trường tài chính và ngân hàng của Mỹ,… nhưng hai nhân cách chính trong truyện vẫn cứ tiếp tục vượt qua từng thời điểm, đứng trên mọi hoàn cảnh, luôn đối đầu với nhau mà hoàn toàn không hề biết rằng cả hai đều là ân nhân của nhau.

Nhân vật đầu tiên, Abel, một đứa trẻ đẻ rơi trong rừng được một gia đình nghèo Ba Lan nhặt về nuôi dưỡng tạm thời, về sau nhờ sự ham học mà trở thành bạn học chung của con trai một vị Nam Tước Ba Lan. Nhưng khi chiến tranh thế giới thứ nhất xảy ra, lâu đài của vị Nam Tước bị tấn công, cả Nam Tước và con trai Nam Tước bị giết chết, ngay cả người chị Abel yêu mến cũng bị giết, còn bản thân Abel bị giam dưới ngục, bị đưa đến trại giam dành cho tù nhân, chịu một thời gian tủi nhục khốn khó, sau đó nhờ sự trợ giúp của một vị bác sĩ quân y mà trốn thoát khỏi trại, tìm đường đến giấc mơ Mỹ. Đến Mỹ, Abel dần dà từng bước từ một anh hầu bàn khách sạn đến một phó quản lý khách sạn Richmond, thậm chí dần dần trở thành cổ đông của khách sạn Richmond. Nhưng cuộc đại suy thoái kinh tế kéo đến, nền tài chính rơi vào khủng hoảng, hàng loạt công ty phá sản kéo theo sự lao đao của vô số những ngân hang, trong đó có cả ngân hàng của William Kane. Do ngân hàng đã từ chối không viện trợ cho chuỗi khách sạn Richmond nên chủ tịch chuỗi ngân hàng Richmond, đồng thời cũng là người bạn thân thiết đã giúp đỡ Abel trong những nấc thang sự nghiệp đầu đời đã nhảy lầu tự tử. Richmond rơi vào tình trạng hết sức khốn khó, nhưng một sự trợ giúp giấu mặt đã đến giúp Abel được sở hữu Richmond. Do trước đó ngân hàng từ chối cho Richmond cơ hội, nên Abel đã đổ toàn bộ trách nhiệm về cái chết của người bạn thân lên William – người có trách nhiệm trong ngân hàng đó  - và từ đó ông sống với nỗi hận thù William và với tham vọng phát triển tập đoàn khách sạn Richmond (nay đã là tập đoàn khách sạn Nam Tước) lên tầm cỡ thế giới, cho đến khi ông có thể xây dựng được Nam Tước ở khắp nơi trên thế giới.

Người đàn ông nỗ lực từ dưới vị thế thấp nhất của xã hội giờ đây đã từng bước trở nên vĩ đại; ông phát triển một tập đoàn khách sạn có tiếng tăm và chất lượng phục vụ tuyệt vời. Tất nhiên ông không quên cố tình gây bao nhiêu lao đao cho ngân hàng Lester nơi William làm việc. Cho đến chiến tranh thế giới thứ hai, ông quyết tâm gia nhập quân đội chiến đấu chống Đức – đất nước những kẻ từng đày đoạ ông. Trong cuộc chiến đó, do sự sắp đặt của số phận hay sao mà ông đã cứu một quân nhân – đó chính là William Kane, người ông vốn thù hận không đội trời chung. Nhưng ông chưa từng gặp William trước đó và định mệnh đã định sẵn cho ông không gặp William đến tận những phút quyết định, thế nên khi chiến tranh kết thúc, ông trở về với địa vị anh hùng Mỹ gốc Ba Lan. Thời gian đó, ông đã li dị với người vợ đầu và tài sản quý báu nhất của ông chỉ có đứa con gái Florentina. Cuộc sống giờ đây của Abel chỉ chú tâm vào xây dựng sự nghiệp để truyền cho đứa con gái quý báu, trả thù William và tìm cách báo đáp công ơn của đất nước Ba Lan. Nhưng một sự xảy đến đã khiến số phận của Abel và William hoàn toàn giao hoà với nhau.

William, con trai một nhà ngân hàng tài giỏi, đã nỗ lực hết mình để có thể đạt được và vượt được cái bóng vĩ đại của người cha là Richard Kane. Ông sống toàn bộ tuổi trẻ không phải lo ăn lo mặc, chỉ chú tâm học hành để thành người giỏi nhất. Nhưng Sau cái chết của bố và cuộc tái giá phũ phàng của người mẹ tội nghiệp chết do cố tình sinh con khi trạng huống không phù hợp mang thai, ông bắt đầu sự nghiệp trong ngành ngân hàng và từng bước trở thành một nhà ngân hàng tài ba và nhìn xa trông rộng. Nhưng vượt qua được những khó khăn về địa vị trong ngân hàng, người bạn thân nhất của William, con trai của Charles Lester – chủ tịch ngân hang Lester – mắc bệnh nan y và qua đời khi còn rất trẻ. Không lâu sau đó Charles cũng qua đời và William được chỉ định làm chủ tịch ngân hàng Lester, điều sẽ thay đổi cuộc đời ông. Từ đây, ông bắt đầu xây dựng một đế chế ngân hàng hùng mạnh và vững chắc. Nhưng từ sự hiểu lầm trong cái chết của Davis Leroy, cố chủ tịch của tập đoàn khách sạn Richmond, ông bị vướng vào bao nhiêu khốn khổ lao đao cho Abel gây ra để trả thù cho người bạn cũ.

Khi chiến tranh thế giới thứ hai đến, William cũng khăng khăng nhất mực đòi đi lính đánh trận, và người cứu ông khỏi tay tử thần không ngờ lại chính là Abel – dù bản thân ông cũng không hề biết. Sau một năm dưỡng thương, ông lại quay trở lại làm việc cật lực để gia cố đế chế cho đứa con trai trưởng là Richard. Nhưng số phận bắt đầu thay đổi từ đây, ở điểm giao hoà duy nhất trong cuộc đời của hai lão già vĩ đại này, đó chính là tình yêu. Richard đã đem lòng yêu Florentina – con gái Abel – say đắm, cũng như Florentina yêu Richard bằng tất cả tấm lòng. Trước sự phản đối cực đoan của hai người bố, cặp tình nhân trẻ đã bỏ trốn và cùng nhau xây dựng một cuộc sống hạnh phúc riêng, mặc dù vẫn ngóng trông sự nhượng bộ trong mối hận thù của hai người bố. Cả William và Abel đều đã sống hơn nửa đời trong mối hận thù đó đến mức họ đẩy mình vào nỗi nhớ con cái phương xa mà không thể bỏ nổi tự tôn để chúc phúc cho cặp đôi trẻ. Đến tận những giây phút cuối đời của William, ông mới nhận ra nỗi khát khao con cháu quây quần và chấp nhận gọi Richard cùng Florentina trở về. Thật đáng tiếc thay, đúng giờ phút cả đại gia đình trở về bên cạnh ông, thì William cũng trút hơi thở cuối cùng. Điều may mắn duy nhất là có lẽ ông đã ra đi thanh thản, vì ông biết rằng mình đã bỏ qua hận thù, và rằng ông đang đợi gia đình trở về.

Abel không lâu sau cái chết của William ông được biết rằng hoá ra chính William ngày trước là người đã ẩn mặt tài trợ tài chính cho ông mua lại công ty Richmond, chính là vị ân nhân đã đặt nền tảng cho toàn sự thành công của ông sau này. Ông cũng nhận ra rằng không gì quan trọng hơn là mối quan hệ tình thân với đứa con gái độc nhất mà ông yêu quý, nên sau đám tang của William, ông mau chóng gọi vợ chồng con gái và sống những ngày hạnh phúc cuối đời cùng với gia đình. Ông để lại toàn bộ tài sản cho vợ chồng con gái, và chiếc vòng bạc chứng nhận thân phận Nam Tước cho đứa cháu ngoại của ông – William Abel Kane. Kết tinh tình yêu của Florentina và Richard, hai người con của hai nhân cách vĩ đại từng dành cả đời hận thù nhau mà không biết rằng họ là ân nhân của nhau.

Cảnh đẹp nhất trong truyện đối với tôi có lẽ là cảnh gần cuối truyện, ngay trước cái chết của William. William khi trên đường trở về sau khi xem lễ khai mạc cửa hang Florentina, ông đã thoáng gặp lại Abel trên đại lộ Năm cũng có ý tương tự. Trong chớp mắt, ông nhận ra người ân nhân đã cứu mình trên chiến trận. Hành động tuyệt vời nhất trong cảnh này đó là hai người nhấc mũ lên và chào nhau. Đó là điểm nhận thức duy nhất của hai con người đó. Và họ lại trở về là những đường thẳng song song, không bao giờ có thể gặp lại nhau nữa. William qua đời ngay khi về nhà, và Abel sau khi biết sự thật về sự giúp đỡ của William và dành một thời gian ngắn cho gia đình cũng qua đời. Cảnh này mang một thần thái lặng lẽ, thấu hiểu, cô độc đến nao lòng của hai nhân cách vốn hô mưa gọi gió, tay nắm bao quyền lực trong xã hội. Một đêm lạnh giá tuyệt đẹp.

Cách kể chuyện cuốn hút tuyệt vời, những sự kiện đan xen giữa hai số phận được lồng vào những sự kiện thương trường, kinh tế, tài chính, chứng khoán có thật của Mỹ khiến Hai Số Phận cực kì hấp dẫn. Nhưng điều tài tình nhất trong cách kể chuyện của Jeffrey Archer là ông chỉ khắc hoạ hành động và cách suy nghĩ của các nhân vật mà đã có thể xây dựng được được những nhân vật thực như ở ngoài đời thực. Tôi có đọc một số bài viết nói rằng Hai Số Phận mang một câu hỏi về giá trị cuộc sống – điều gì là quan trọng, danh vọng hay thanh thản tâm hồn? Rằng họ rốt cuộc chỉ là những con người đáng thương yêu mến con người và có lòng bác ái, nhưng chỉ vì tự tôn của kẻ mạnh quá lớn khiến họ không thể buông bỏ nổi hận thù và đẩy chính bản thân họ vào nỗi hối hận khôn nguôi và sự cô độc lạnh lẽo khi về già. Tôi cũng cảm thấy có lý, nhưng bản thân tôi lại hiểu được sự hiếu thắng và tham vọng mãnh liệt của những nhân cách đó, và tôi hiểu rằng họ đã phải trả giá hạnh phúc thanh thản cá nhân để đạt được những thành tựu người đời phải trầm trồ ngưỡng phục. Nhưng cuộc đời vốn không bao giờ là công bằng, và đối với tôi, những con người dám trả giá đó là những con người hết sức đáng kính và đáng ngưỡng mộ, ngay cả khi người khác có thể nói rằng họ đã đánh mất những điều quan trọng ở đời chỉ vì tiền tài. Chính cuộc đời cống hiến vì sự nghiệp của họ khiến tôi rung động, chứ không phải là những tình tiết cảm xúc cuối cùng của hai lão nhân một chân đặt trong quan tài. Có lẽ, thay vì nói rằng họ hối hận, có lẽ họ chỉ buồn vì họ lỡ có một mối hiểu lầm dai dẳng đến như thế. Vì nếu xét ngược lại, thì không có người này thì không có người kia, và nếu không có mối hiểu lầm đó, cả hai sẽ khó có thể trở nên vĩ đại.

Sống là cống hiến, sống là phải hết mình. Hai nhân cách sống cả đời trong nỗ lực, tranh đua, nắm chắc vận mệnh của mình và không bao giờ tự lừa dối bản thân. Giá trị của cuộc sống là những ngày tháng thanh thản và bình tâm.

Bên cạnh câu chuyện về hai nhân cách đáng kính bị số phân trêu ngươi trong truyện, chúng ta có thể phần nào thấu hiểu được bối cảnh lịch sử của thế giới thế kỉ 20, và quan trọng hơn cả là một lớp những nhân cách vĩ đại đã xây dựng nên cả một nền kinh tế trên đất nước của giấc mơ thông qua hai biểu tượng là William và Abel – đó là một thế hệ của những người theo chủ nghĩa thực dụng, những nhà tư bản chính thống đại tài, nỗ lực và thủ đoạn. Những người xây dựng cả xã hội và cũng có thể huỷ diệt cả xã hội.