Nhà Giả Kim - Paulo Coelho

Tôi dường như đang lạc trong một giấc mơ kì ảo, một giấc mơ miền sa mạc với cái nắng chói chang vàng rực loá mắt, từng đồi cát vàng sẫm nung bỏng dưới ánh mặt trời, những đoàn người trùm kín ngồi lạc đà nối nhau, chỉ có ánh mắt loé lên từng tia cường hãn. Đó hẳn là ấn tượng về thế giới của những nhà giả kim tôi thấy trong “Nhà Giả Kim” của Paulo Coelho chăng? Tôi cũng không biết phải nói thế nào về quyền sách mỏng có hơn 200 trang mà lại gây nên những cảm giác tê liệt thế này…Ngỡ ngàng, say mê, dịu dàng mà cũng chìm đắm….

Câu chuyện bắt đầu với chàng trai chăn cừu hiền lành với cuộc sống nhịp nhàng cùng những chú cừu mập mạp – một chàng trai ngốc nghếch đem theo lời chúc phúc của cha rời bỏ căn nhà ấm áp của gia đình để đi tìm một chân trời mới, bởi chàng ta muốn nhìn thấy thế giới, muốn khám phá những điều kì vĩ mênh mông bên ngoài nơi chốn quen thuộc tù túng kia. Đó là chàng Ngốc đấy, chàng Ngốc đó hoàn toàn mở long, hoàn toàn tin tưởng cuộc sống tươi đẹp, sống bằng tất cả sự nhiệt tình và tin rằng thánh nhân luôn đãi kẻ khù khờ. Hẳn là “Ngốc nhân có Ngốc phúc”!

Nhưng Thiên Định vận mệnh chàng Ngốc không phải là để sống cuộc sống an nhàn bên những chú cừu non ngây ngô bình thản, mà chàng Ngốc đang có một kho tang dưới chân Kim Tự Tháp thong thái và vĩ đại đang chờ chàng đến khai quật. Những dấu hiệu của trời đất vũ trụ ngày càng rõ ràng hơn khi chàng gặp một ngừoi đàn bà Gypsy để giải mã giấc mơ – giấc mơ kho tàng quý giá ở chân trời xa xôi. Đó là điều không chắc chắn, chỉ là tâm linh vũ trụ đã nhắc nhở chàng như vậy. Trong vô thức, chàng Ngốc đã nhận ra Vận Mệnh và Mục Đích của mình, rằng đó là điều mình phải theo đuổi. Người đàn bà này tượng trưng cho những tri thức tiềm năng ẩn giấu sâu trong con người chưa được khai phá và không thể tiếp cận. Nhưng chàng chưa tin vào điều đó, bởi lúc đó chàng chưa học được cách lắng nghe sự hoà nhập của cả vũ trụ trong bản thân.

Mục tiêu trở nên rõ ràng hơn khi chàng gặp Đức Vua thông thái xứ Salem, người mang trong mình những tri thức vượt lên khỏi tầm hiểu biết của con người. Đứcc Vua khai tâm cho chàng, chỉ cho chàng thấy lí do phải theo đuổi mục đích cá nhân, ước vọng và đam mê cá nhân. Đó là Mục Đích Sống. Chàng phải bắt đầu lên đường để đi tìm Mục Đích Sống của mình. Chàng sinh ra làm gì? Để hoàn thành sứ mệnh nào? Chàng có vai trò gì trong vũ trụ? Dường như tất cả đang ở nơi kho tang xa xôi miền sa mạc kia. Và chàng Ngốc quyết định bán cừu lấy tiền lên đường với phương châm nghĩ nếu dốc hết tâm huyết theo đuổi chí hướng thì hoặc sẽ đạt được mục đích đó, hoặc là dù không đạt được đến mục đích cuối cùng thì những kinh nghiệm học hỏi trên hành trình cũng là cả một kho tàng vô giá. Đức Vua Salem chính là bậc trí giả thông tuệ dẫn dắt chàng Ngốc tiếp cận với thế giới bên ngoài.

Chàng bắt đầu đi đến châu Phi nơi có Kim Tự Tháp và kho tang chờ đợi. Chàng đã rời đi vòng tay quen thuộc của những thứ giản đơn quê hương mình để đến một miền đất xa xôi. Không may thay vừa bước chân vào cuộc hành trình chàng bị lừa hết tiền bạc, và quyết định ở lại làm thuê cho một tiệm bán pha lê để kiếm ăn và tiết kiệm tiền muốn trở về. Ở đây chàng đã gặp bác chủ hang pha lê thật trầm ngâm, người đã dạy chàng những điều bé nhỏ về con người trong cuộc sống. Trên đời có 2 loại người, đó là những người muốn đi tìm chân lý sống của riêng mình và những người muốn đi tìm chân lý nhưng sợ rằng khi đạt được chân lý rồi sẽ mất động lực tiếp tục sống. Ông chủ hàng pha lê là vậy – ông khao khát thực hiện được ước mơ lớn nhất của đời mình và ngay cả khi đủ khả năng làm một chuyến hành hương đến nơi mà tôn giáo của ông yêu cầu, ông vẫn ở lại con đồi với những món hang bằng pha lê, bởi ông sợ sau khi đạt được tâm nguyện ông sẽ mất động lực cố gắng, và rằng cuộc sống sẽ mất đi ý nghĩa. Nên khi chàng Ngốc bước chân vào cuộc sống của ông, đưa ra những ý tưởng giúp ông nhìn thấy nhiều tiền tài hơn, nhiều sự thay đổi hơn, ông vẫn lựa chọn ở lại. Còn chàng Ngốc, sau khi đủ tiền và dùng dằng giữa đi tiếp trên con đường khám phá kho tàng và trở về đất Mẹ ấm áp có cô gái ông bán vải đáng yêu, đã tiếp tục cuộc hành trình bất tận. Chàng đã nhận ra ai cũng có ngôn ngữ nỗ lực, phấn khởi và đam mê của riêng mình, và chúng không bao giờ mất đi. Chúng chỉ tạm thời ngủ quên trong tâm hồn khi mọi thứ quá bình lặng, hoặc ngủ quên để chuẩn bị cho ngày tái sinh mãnh liệt. Hoặc đôi lúc con người nhầm lẫn giữa những mơ ước của mình và cần thời gian tĩnh tâm lựa chọn lại mục tiêu mà thôi.

Chàng tiếp tục đến với miền sa mạc xa xôi để đi tìm kho tàng của riêng mình. Một lần nữa, vị thương nhân sa mạc (cũng như chủ cửa hàng pha lê trên), đều là những người tin tưởng vận mệnh đã được viết sẵn, rằng chàng Ngốc là người được Vận Mệnh lựa chọn và mách bảo, đã đồng ý để chàng Ngốc tham gia hành trình của mình. Chàng quen với một chàng trai người Anh trẻ tuổi từng dành hết tâm sức xuân thì của mình để tìm kiếm những Nhà Giả Kim Thuật mong mỏi học cách biến kim loại thành vàng. Trên đường đi chàng đã học được rất nhiều điều về tâm linh vũ trụ. Có thể nói đây là chuyến đi để chàng khám phá siêu tâm của chính mình cũng như của thế giới. Chàng học được rằng quyền lực của thiên nhiên luôn là vô tận, rộng khắp, đầy tiềm năng, và cho dù con người có theo đuổi những điều to lớn vĩ đại đến đâu thì mọi chân lý nguyên sơ nhất vẫn nằm ở tự nhiên, và không ai không khuất phục trước tự nhiên. Mọi thứ đều phải hoà hợp với tự nhiên, phải lắng nghe tiếng nói của tự nhiên mới có thể tồn tại và sống sót.

Đến được ốc đảo nơi truyền tiếng rằng có một Nhà Giả Kim đang cư ngụ, cả đoàn của phu sa mạc đã dừng lại nghỉ ngơi nhằm tránh những cuộc tranh chấp chiến tranh ở giữa sa mạc khắc nghiệt. Ở đây chàng Ngốc hiểu rằng ngoài việc hoà mình vào trong thiên nhiên, con người cũng phải biết cách hoà mình vào xã hội, phải học tạp và hiểu cảm giác bị phụ thuộc vào một xã hội nào đó bởi anh ta không muốn cũng như không thể sống lẻ loi cô đơn mà tồn tại được. Đồng thời anh ta cũng gặp được nhà Giả Kim thông thái nhờ những dấu hiệu của vũ trụ - những dấu hiệu luôn hiện hữu, những ngôn ngữ ai cũng hiểu mà dường như đã lãng quên chúng từ sâu trong tâm thức. Và anh dường như đã gia nhập vào một thế giới khác biệt của tâm linh và nội tại.

Chính ở ốc đảo yên bình trung lập giữa những bộ lạc chiến tranh này, chàng Ngốc đã gặp Fatima, người con gái chỉ liếc qua cũng khiến chàng hiểu được thế nào là tình yêu cuồng nhiệt và say đắm. Lần đầu tiên chàng được trải nghiệm cảm giác hiểu biết một người khác giới. Giờ đây thế giới của chàng không chỉ xoay quanh mục đích cá nhân nữa mà còn là những trăn trở về tình yêu thương. Fatima không chỉ là biểu tượng khao khát yêu thương ấm áp của chàng Ngốc, biểu tượng của người con gái sa mạc, một nửa kia tâm hồn bị tách ra của chàng Ngốc, mà nàng còn là biểu tượng trăn trở giữa những ngã rẽ của cuộc đời, biểu tượng của những điều đối lập trong cuộc sống mà chàng Ngốc phải học cách xác địnhj giá trị bản than và lựa chọn.

Lúc này đây chàng Ngốc phải đấu tranh với chính bản thân mình: dừng lại với người con gái anh yêu thương say đắm, một vị trí cao quý trong ốc đảo và của cải đủ để sống dư dả, hay tiếp tục hành trình lên đường tìm mục đích và kho tang ở chân Kim Tự Tháp Ai Cập xa xôi mà không chắc chắn. Và chàng Ngốc đã lựa chọn cách tin tưởng vào tình yêu và sự đợi chờ của Fatima, tiếp tục lên đường trong tự tin và khao khát thành công cùng với nhà Giả Kim thông thái. Dù ở lại hay trở về luôn dễ dàng hơn nhưng chàng Ngốc đã lựa chọn tiếp tục theo đuổi Vận Mệnh của mình.

Lên đường cùng nhà trí giả thông thái, tiềm năng và nhận thức của chàng Ngốc một lần nữa đạt được một tầng mới mẻ rộng lớn. Đây là thời điểm chàng bắt đầu học cách lắng nghe trái tim mình bằng tình yêu thương, bởi trái tim hiểu rõ điều nó muốn và hiểu rõ điều vũ trụ muốn. Chàng hiểu được một khi đã quyết định thì không được sợ hãi, vì nếu bị sự sợ hãi áp chế, chàng sẽ đánh mất chính mình trên con đường đi tìm vận mệnh của chính mình. Chàng học được cách lí giải điều mình thật sự muốn là gì và vận mệnh đang đưa mình đi đến đâu. Chàng nhận ra rằng mọi thứ đều chỉ là cái bóng của một IDEA lý tưởng, của một hình mẫu chân nguyên bất tử, rằng bất cứ điều gì cũng có vận mệnh tiền định của chúng, và bất cứ ai can thiệp vào vận mệnh của kẻ khác đều sẽ chệch hướng khỏi định mệnh của chính mình. Chính ở điểm này, nhà trí giả, người thầy cũng như nhà Giả Kim đồng hành của cậu đã giúp cậu thức tỉnh khỏi những quan điểm lệch lạc của con người về những nhà Giả Kim chỉ đơn thuần muốn biến chì thành vàng. Những nhà giả kim là những người đi tìm cái chân lý sâu bên trong vũ trụ trong tâm con người. Họ muốn biến bản than họ thành vàng chứ không phải là “vàng vật chất”. Họ khao khát thấu hiểu và tiếp thu mọi thứ trong vũ trụ, đồng thời tìm cách hoà làm một với vũ trụ đó.

Sau chặng đường dài trên sa mạc và những chiêm nghiệm về bản thân cũng như thế giới, chàng Ngốc bắt đầu nhận ra rằng mọi thứ đều liên kết với nhau, mọi thứ đều lien hệ với nhau theo 1 cách bí ẩn nào đó không thể diễn tả được. “Trên sao, dưới vậy” (As above, so below).  Nếu trước đây chàng Ngốc chỉ biết rằng mọi thứ trong thiên nhiên đều là 1, rằng vạn vật đều có “vụ trụ tâm linh” của riêng chúng và đều liên kết chặt chẽ với nhau, thì nay chàng nhìn thấy được vũ trụ trong chính bản than mình. Trong chính chàng, trong chính con người cũng có một vũ trụ, hay phải nói là cả vũ trụ quyện lại trong tiềm thức, trong sự thật chân nguyên thẳm sâu bị quên lãng trong con người, rằng tất cả chỉ là một. Chàng nhìn thấy mình trong kế hoạch vĩ đại của vũ trụ. Chàng hiểu mình cô độc nhưng cũng sẵn sang dấn thân. Chàng đã phục hồi lại mục đích tồn tại của mình.

Chàng Ngốc tiếp tục hành trình trên sa mạc hướng tới kho tang dưới chân Kim Tự Tháp – cái mục đích của chàng. Chàng lại bị bắt giữ bởi những chiến binh sa mạc hung dữ - một thử thách cản trở con đường của chàng, và chàng bắt đầu phải học cách thấu hiểu được thiên nhiên, được gió, được cát, được Mặt Trời. Chàng phaỉ học cách thấu hiểu được ngôn ngữ vũ trụ, thứ ngôn ngữ tâm linh sâu sắc không thể lý giải bằng trí tuệ mà phải lý giải bằng tình yêu. Chàng đã thực sự biến thành một cơn gió chăng? Chính nhờ sự đe doạ của những chiến binh sa mạc, chàng đã trải qua một lần nỗi sợ sinh tử và hoàn toàn thẩm thấu sự trưởng thành trong tâm linh. Cùng lúc nói chuyện với Gió, Mặt Trời, chàng cũng nhận thức được sâu sắc tầm quan trọng của tình yêu, của nửa kia của đời chàng, của nàng Fatima với cuộc sống êm đềm chàng khao khát. Đó là sự bình yên cả về tinh thầm và vật chất.

Được những chiến binh dung cảm của sa mạc hộ tống, chàng đi tìm kho tang của mình. Chàng chia tay với Nhà Giả Kim trước khi đến đến nơi chàng luôn tìm kiếm. Chỉ vài giây phút bất cẩn mà chàng bị cướp phục kích và cướp đi mọi tài sản mà chàng với nhà Giả Kim trên đường đi đã gặp một Nhà Giả Kim thực thụ khác trao tặng. Sự thần kì khi biến chì thành vàng của nhà Giả Kim kia đã khiến chàng vừa bối rối vừa khao khát. Và khi thử thách ập đến chàng dường như choáng váng, dường như sắp từ bỏ. Nhưng một lần nữa nguồn năng lượng dâng trào đến mức mãnh liệt nhất, rực rỡ như ánh sáng Mặt Trời đã khiến chàng Ngốc nhận ra sự quan trọng của chính bản thân mình. Giây phút nghe hai tên cướp nói về kho tàng chàng đang tìm kiếm, chàng Ngốc đã hoàn toàn được tái sinh. Lúc này là lúc chàng phải thực hiện cảm kết của chính bản thân mình. Chàng trở về, tìm được đúng kho tang vô giá nọ dưới chân cây cổ thụ cạnh nhà hoang nọ nơi ngày xưa chàng thường đưa đàn cừu đến ngủ.

Cái kết viên mãn đến với chàng Ngốc – một gia tài cả về vật chất lẫn trí tuệ, một nửa kia của đời chàng – nàng Fatima. Tất cả hoà quyện tạo thành giấc mơ của chàng. Chàng đã trải nghiệm cuộc sống thật đầy đủ va đây là lúc chàng hưởng thụ sự hoàn thiện và hạnh phúc. Tất cả, nhờ niềm tin, long kiên định và luôn hướng về ánh sang đã đưa chàng Ngốc này đến một chân trời mới, mở ra hẳn 1 chương mới trong cuộc đời.

Đến tận chương cuối cùng, chúng ta mới có thể biết được tên chàng Ngốc, Santiago.

Đối với những người không mấy thích thú về huyền bí hẳn sẽ thấy đây là một câu chuyện tâm lý triết học bình thường thậm chí khô khan, nhưng những người có tìm hiểu đôi chút hẳn sẽ nhận thấy sự quen thuộc? Với thiển ý cá nhân, tôi cho rằng Paulo Coelho đã viết một câu chuyện nhằm miêu tả hành trình trưởng thành trong tâm linh của một con người theo dòng chảy của bộ Thiên Định, bài Tarot. Không phải tình cờ mà Santiago bắt đầu đầy lòng cuồng nhiệt của The Fool, gặp bà Gypsy (The HighPriestess) để lắng nghe dấu hiệu của bản thân mình, rồi gặp Đức Vua Salem (The Magician) để biết thâm về hành động với thế giới bên ngoài và khao khát theo đuổi mục đích. Trên đường đi, chàng gặp thiên nhiên trù phú (The Empress) rồi hiểu biết về những luật lệ và sự đa dạng của con người và cuộc sống thong qua ông chủ bán pha lê (The Emperor).  Chàng đến sa mạc kì vĩ để khám phá thế giới rộng lớn bên ngoài, học cách hoà nhập với phong tục mới (The hierophant) và tìm được tình yêu với Fatima (The Lovers). Chàng lại sắt đá đấu tranh lí trí tiếp tục lên đường tìm kiếm kho tàng (The Chariot) rồi gặp nhà Giả Kim thông thái dẫn đường (The Hermit).

Sauk hi nhận thức được sự liên kết của toàn vũ trụ và vai trò của mình trong vũ trụ (Wheel of Fortune),  chàng hoàn toàn thay đổi tư tưởng, trở nên trưởng thành và rũ bỏ những lỗi lầm ngây dại quá khứ (The Hanged man, The Devil). Chàng để tìm tắm trong chân lý tĩnh lặng và để bản than trôi trong những gì nguyên sơ nhất (The Star, The Moon, The Sun), rồi chàng được tái sinh với tư tưởng, niềm tin mới (The Jugement). Cuối cùng, hạnh phúc viên mãn, hoàn thiện và thống nhất từ của cái, trí tuệ đến tâm hồn đã kết thúc một cuộc phiêu lưu của Santiago (The World).

Bạn có thể phủ nhận hoặc thừa nhận (và tôi thì không chắc chắn, chỉ là sự tương đồng, và tôi cũng bỏ qua khá nhiều lá dài dòng). Tuy nhiên cách viết mượt mà giản dị tạo cảm giác yên bình và hoài niệm cùng với những suy tâm sâu sắc về cuộc sống, con người, vũ trụ, “Nhà Giả Kim” của Paulo là một cuốn sách không nên bỏ qua. Ngoài những điều tưởng chừng hàn lâm và cao sang đó, cuốn sách còn là một lời động viên , một lời cổ vũ theo đuổi giấc mơ và mục đích sống của con người. Đừng nên bỏ qua;)